In debat bij VGZ: 'Gezondheidsverschillen verkleinen moeten we met elkaar doen'

Samen met Expertisecentrum voor gezondheidsverschillen Pharos organiseerde Coöperatie VGZ deze editie van 'In debat bij VGZ'. Ruim 100 personen waren aanwezig op het VGZ hoofdkantoor in Arnhem of verschillenden keken mee via de livestream.  

De belangrijkste punten van de avond:  

• Goed luisteren naar de mensen om wie het gaat
• Mensen kijken vaak vanuit hun eigen werkelijkheid (bubbel) en rol
• Er moeten meer bruggen geslagen worden (maar wie moet die dan bouwen?)
• Het gaat om langdurig beleid, waar je langer aan werkt en commitment voor vraagt
• Je hoeft het wiel niet zelf uit te vinden, alles/veel is al uitgedacht
• Goede voorbeelden zijn er genoeg, maar die moeten we opschalen.  

"Het oplossen van deze gezondheidsverschillen zit niet alleen in het zorgdomein. We hebben allemaal puzzelstukjes in handen om naar een oplossing te gaan", zo opende directeur van Pharos Patricia Heijdenrijk de avond. Volgens een onderzoeksrapport dat Pharos in opdracht van Coöperatie VGZ maakte, raken mensen door bepaalde life events in de stress. Die stress zorgt ervoor dat mensen verkeerde keuzes maken en zo in een vicieuze cirkel belanden. "Daardoor hebben we te maken met een kwart van de bevolking die gemiddeld 6 jaar eerder overlijdt en 15 jaar in slechte gezondheid leeft. Dat betekent dat deze mensen op hun 55e al te maken hebben met een chronische ziekte."  

Naast de directeur van Pharos waren ook Helen Mertens (voorzitter Raad van Bestuur MUMC+), Marleen Damen (Directeur maatschappelijke ontwikkeling gemeente 's-Hertogenbosch) en Marlies Wijdeveld (huisarts en naaste van een ervaringsdeskundige) aanwezig.  

Dat sociaaleconomische gezondheidsverschillen een probleem vormen, dat was al langer duidelijk. Of zoals een van de aanwezigen het typeerde: "Het is al een eeuwenoud probleem en het was vroeger echt niet beter", refererend aan een eerdere spreker die aangaf dat zaken vroeger simpeler en beter waren. 

Proces loopt, maar patiënt staat erbuiten  

De vraag is wat we moeten doen om het beter te maken. Vaak start het probleem al bij aannames. Zoals wanneer de Marokkaanse schoonmoeder van huisarts Marlies Wijdeveld naar het ziekenhuis moest. "De eerste aanname is dat mensen zelfredzaam zijn. Dan loopt de communicatie meteen anders. Dat heeft weer gevolgen voor therapietrouw, medicatie, informatie die van specialist naar huisarts of van huisarts naar apotheek gaat. Dus het proces loopt wel, maar de patiënt staat er buiten. Wij regelen onderling de zorg voor mijn schoonmoeder en dat vermindert fouten. Een oplossing voor het probleem is het echter niet." 

Ontbijt voor betere arbeidsmarktkansen 

Ook Helen Mertens herkent zich in deze verhalen en zij geeft aan dat het MUMC+ in Maastricht zich de problemen van de regio (de leeftijdsverwachting in Limburg is het laagst van heel Nederland) heeft aangetrokken. "Daarom zijn we gaan kijken hoe we multidisciplinair konden handelen. Een voorbeeld daarvan is het aanpakken van ontbijt op school. Kinderen die namelijk geen ontbijt hebben gehad, hebben minder energie om goed op te letten, hebben daardoor later minder kansen op de arbeidsmarkt en dus een grotere kans om in die groep met een lagere sociaaleconomische status te belanden." Het idee van het Maastrichtse ziekenhuis kreeg uiteindelijk opvolging in Limburg en nu zelfs in heel Nederland.  

Begrijpt u deze tekst? 

Dat het trouwens niet altijd groots en meeslepend hoeft te zijn, toonde de digitale uitvraag aan die tijdens het debat aan bod kwam. De vraag 'Waar kunnen we morgen al mee beginnen?' leverde een aantal interessante antwoorden op. Zoals het zorgen voor begrijpelijke informatie. Rob Weijers was als ervaringsdeskundige ook aanwezig. Hij leefde ruim 40 jaar zonder goed te kunnen lezen of schrijven. "Ik schaamde me er enorm voor en had er heel veel spanning van, wat tot gezondheidsproblemen zoals een veel te hoge bloeddruk leidde. Als er bijvoorbeeld boven een invulformulier de vraag staat of ik het had begrepen, dan was ik daar destijds al enorm mee geholpen." Het simpelweg checken of iemand iets heeft begrepen of dat iemand kan lezen of schrijven, kan al een enorme impact hebben. 

Schuldenprobleem oplossen en radiatorfolie plakken 

Het moeilijke zit hem dus niet zozeer in de oplossingen, maar in het brede aspect van het probleem. Dat merkten ze bij de gemeente Den Bosch ook en daarom zijn ze in de Brabantse hoofdstad allereerst pragmatisch te werk gegaan. "Bijvoorbeeld met wijkteams die actief de wijk ingaan om energiearmoede op te sporen en op te lossen. Zo komen we achter de deur bij mensen door ze te helpen met een schuldenprobleem, maar pakken we ook meteen de woning aan door bijvoorbeeld een radiatorfolie te plakken of te kijken of de ramen nog wel genoeg isoleren", zo stelt Marleen Damen. Zij is directeur Maatschappelijke Ontwikkeling bij de gemeente Den Bosch.  

Ook daar klinkt de boodschap: we lossen het probleem pas op als iedereen zijn puzzelstukje in de puzzel legt. Damen: "Zo proberen we ook bij nieuwbouw goed te kijken naar hoe kunnen we bijvoorbeeld beweging stimuleren. En dat gebeurt dan bijvoorbeeld door voor het huis niet automatisch een parkeerplaats in te tekenen. Dus ook de heilige huisjes moeten er soms aan geloven." 

Gezondheidsverschillen en VGZ 

Ook voor Coöperatie VGZ is het verkleinen van gezondheidsverschillen een belangrijk thema. Zo proberen we onze communicatie begrijpelijk en laagdrempelig te maken en proberen we op een slimme manier te detecteren wanneer mensen in de problemen dreigen te komen met bijvoorbeeld het betalen van hun zorgpremie. Ook zetten we volop in op preventie om mensen gezonder te maken.  

Jojanneke Goedings, Chief People & Sustainability Officer bij Coöperatie VGZ: "Het gaat volgens mij om het begrijpen van mensen met een lage sociaaleconomische status. En natuurlijk hoe we ze gelijke kansen kunnen geven. Dat doen we door bruggen te bouwen tussen domeinen, instellingen en mensen. Maar voordat we beginnen met bouwen moeten we echt goed luisteren naar de mensen, om ze te begrijpen en te betrekken." 

• Download het Pharos onderzoek 'In gesprek met…' 
• Bekijk de opname van het debat terug