Eigen regie: zelf keuzes maken en meebeslissen over de zorg
Eigen regie houdt in dat patiënten zelf kunnen beslissen over de zorg en over wat ze zelf kunnen en willen doen. Dat betekent dat ze zorg krijgen die past bij hun persoonlijke wensen, bij voorkeur thuis en steeds vaker via digitale of slimme hulpmiddelen. De zorg bepaalt niet het leven van patiënten, maar ondersteunt ze juist om zo lang mogelijk hun eigen leven te leiden. Voor zorgverleners betekent eigen regie dat zij meer maatwerk kunnen leveren en passende zorg kunnen bieden.
Eigen regie sluit aan bij individuele behoeften, wensen en mogelijkheden
Eigen regie in het kort
- Eigen regie draait om zelfbeschikking: meebeslissen en zelf keuzes kunnen maken over zorg.
- Eigen regie houdt in dat degene die het nodig heeft goede, passende zorg krijgt.
- Eigen regie helpt mee de zorg toekomstbestendig te maken en vermindert de werkdruk voor zorgpersoneel.
- Een belangrijk uitgangspunt is dat zorg digitaal wordt geleverd als dat kan.
Zorg georganiseerd rondom behoefte en wensen van mensen
Eigen regie wordt ondersteund door zorg die rondom de behoefte van mensen is georganiseerd. Eigen regie:
- Gaat uit van een actief betrokken patiënt, die wil meebeslissen over wat hij zelf kan en wil.
- Versterkt het eigen inzicht van de patiënt in de eigen situatie en drijfveren. Wat gaat goed? Wat is nog mogelijk, wat lukt minder goed? Aan welke hulp en ondersteuning is behoefte?
- Legt de zeggenschap over ondersteuning en hulp bij de persoon zelf: welke hulp is nodig en hoe moet die hulp eruitzien?
- Doet niet alleen een beroep op de hulpverlener, maar ook op het sociale netwerk van de hulpvrager.
Eigen regie draagt bij aan toekomstbestendige zorg
De zorg staat onder druk. Er is schaarste aan mensen, middelen en geld. Meer autonomie en eigen regie dragen bij aan goede, toegankelijke en betaalbare zorg. Hierdoor kunnen zorgverleners hun aandacht richten op de patiënten die als eerste hulp nodig hebben.Het belang van eigen regie in de zorg
In het advies ‘Samenwerken aan Passende zorg: de toekomst is nú’ geven Zorginstituut Nederland (ZIN) en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) aan hoe de zorg anders en beter kan en moet. Een van de uitgangspunten is dat zorg niet alleen over ziekte gaat, maar ook over gezondheid (preventie), eigen regie en zelfredzaamheid.Eigen regie is belangrijk voor zowel patiënten als zorgverleners. Nu al zijn er in de zorg en welzijn zo’n 1,4 miljoen mensen werkzaam. Evengoed is er een tekort aan personeel. De verwachting is dat dit alleen maar verder oploopt door de vergijzing, tenzij we de zorg anders organiseren. Eigen regie maakt de zorg houdbaar en vermindert de werkdruk. Het zorgpersoneel kan gerichter zorg inzetten bij die patiënten die de zorg het hardste nodig hebben.
Eigen regie in de zorg: dit is er nodig om het mogelijk te maken
De huidige generatie patiënten heeft andere behoeftes en wensen dan de vorige. De generatie van nu denkt actief mee en wil meebeslissen over de zorg. Het uitgangspunt van eigen regie is ondersteuning of zorg te bieden die past bij de persoonlijke behoeften. Het streven is maximale autonomie. Óók als iemand behoefte krijgt aan intensieve zorg. Eigen regie wordt mede mogelijk door:
- Te investeren in meer digitale zorg en e-Health.
- Zorg en ondersteuning in de wijk te versterken, dicht bij de patiënt. Onder meer door in gesprek met gemeenten meer geschikte woningen voor ouderen te realiseren.
- Ouderen te helpen zich voor te bereiden op ouder worden.
De uitgangspunten om eigen regie te stimuleren
Eigen regie gaat uit van:
- Zelf doen wat iemand zelf nog kan, naar de eigen wensen en behoeften.
- Zorg en ondersteuning zo dichtbij mogelijk organiseren.
- De aanwezigheid van een eigen, sterk sociaal netwerk.
In iedere situatie ondersteuning of zorg bieden waarbij de behoefte van mensen centraal staat; dat is het uitgangspunt van Coöperatie VGZ.
Kortere lijnen dankzij digitale zorg
Digitale zorg raakt zowel bij patiënt als zorgverlener meer en meer ingeburgerd in de zorg. Online-communicatie kan bijvoorbeeld worden ingezet bij het contact tussen zorgverleners en mantelzorgers, bij mensen met (beginnende) dementie en Alzheimer. Het gebruik van digitale middelen in de zorg neemt snel toe:
- 58% Van de zorgverleners maakt gebruik van beeldbellen;
- 88% Van de huisartspraktijken heeft een online patiëntportaal;
- 49% Van de verpleegkundigen gebruikt digitale technieken om de veiligheid van de behandeling van patiënten te bewaken, bijvoorbeeld voor de controle van het medicijngebruik.
Meer eigen regie dankzij e-Health
Dankzij de smartphone, smartwatches en ander devices is e-Health al volledig ingeburgerd als een laagdrempelige leefstijlcoach. Bijvoorbeeld in de vorm van een stappenteller. Ook in de gezondheidszorg zelf helpt e-Health om de eigen regie te houden:
- Mensen met chronische ziekten, zoals diabetes, hartproblemen en COPD, houden met e-Health-toepassingen zelf de gezondheidswaarden in de gaten;
- Bloed controleren op stollingswaarden kan online;
- Met digitale foto’s kan het herstel van moeilijk genezende wonden worden beoordeeld, zonder naar het ziekenhuis te hoeven gaan;
- Life Style Monitoring is een vorm van monitoring op afstand. Deze helpt bijvoorbeeld mantelzorgers bij het op afstand meekijken met de persoon die ze verzorgen, om in de gaten te houden hoe het gaat en of er hulp nodig is.
Eigen regie bij ouderen: zelf, thuis en digitaal als het kan
De uitgangspunten van eigen regie in de ouderenzorg zijn vastgelegd in het programma WOZO (Wonen, ondersteuning en Zorg voor Ouderen). De norm voor de zorg luidt: zelf als het kan, thuis als het kan en digitaal als het kan. In principe wordt de zorg bij de mensen thuis geleverd, met gebruik van digitale hulpmiddelen.Eigen regie en mentale gezondheid
In de geestelijke gezondheid zijn steeds meer online behandelprogramma’s, bijvoorbeeld voor angst of depressie, maar ook voor de verwerking van levensgebeurtenissen. Ook rondom verslavingen is een groeiend eHealth-aanbod.Eigen regie bij mensen met ernstige psychische aandoeningen vindt veelal ook vaak plaats in de vorm van steun vanuit het eigen netwerk. Deze zijn door de persoon zelf uitgekozen. De patiënt is de regisseur van de groep. Uit onderzoek blijkt dat mensen hierdoor meer het gevoel hebben grip te krijgen op de eigen situatie.
Eigen regie en preventie
Waar eigen regie focust op de zorg, ligt het zwaartepunt bij preventie op de toekomstige generatie en kwetsbare mensen. Passende zorg is gericht op gezondheid, met aandacht voor preventie en een gezonde leefstijl.Preventie is een breed begrip. Naast collectieve preventie, waaronder vaccinatieprogramma’s en de jaarlijkse griepprik, richt preventie zich ook op de groep mensen die zich niet goed weet te redden als het gaat om gezondheid. De mensen die moeite hebben met de regie op het eigen leven, die moeite hebben om mee te doen in de maatschappij. Preventieprogramma’s helpen mensen met een laag ‘doenvermogen’ om gezonder te leven en meer regie te nemen over hun eigen gezondheid.
De grenzen aan het verwezenlijken van eigen regie
Goede, passende zorg is en blijft altijd maatwerk. Mensen met lage gezondheidsvaardigheden hebben ondersteuning nodig. Voor deze groep is eigen regie te hoog gegrepen. In het rapport ‘Eigentijdse ongelijkheid’ stelt het Sociaal en Cultureel Planbureau dat een strategie van ‘eigen verantwoordelijkheid’ averechts kan uitpakken voor lagere sociale klassen. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) hanteert het woord 'doenvermogen'. Eigen regie vraagt om redzaamheid. Niet iedereen is in staat om een doel te stellen en in actie komen, en dat ook nog eens vol te houden.Eigen regie: ondersteuning nodig voor mensen met lage gezondheidsvaardigheden
Met eigen regie krijgen patiënten een steeds actievere rol bij de invulling van hun eigen zorg. Zelf meebeslissen en keuzes maken is helaas niet voor iedereen even makkelijk. Bijna drie op de tien Nederlanders hebben lage gezondheidsvaardigheden. Ongeveer 2,5 miljoen Nederlanders hebben moeite met lezen en/of het gebruik van digitale hulpmiddelen. Deze mensen hebben maatwerk ondersteuning en hulp nodig bij het maken van de juiste keuzes. In iedere situatie moet het uitgangspunt zijn iemand ondersteuning of zorg te bieden die past bij zijn of haar behoeften.Het gaat om mensen die onvoldoende vaardigheden hebben om informatie over gezondheid en de zorg te gebruiken bij het nemen van beslissingen. Om iemand met lage gezondheidsvaardigheden beter te kunnen helpen, is het als zorgverlener belangrijk om de signalen te herkennen. VGZ werkt samen met professionele zorgadviseurs voor extra hulp.
De oplossing: tijdig voorsorteren op de eigen regie
Nadenken over eigen regie begint al ruim voordat er sprake is van een zorgvraag. Bijvoorbeeld door na te denken over het eigen netwerk dat eigen regie mogelijk maakt als hulp in de toekomst nodig is. En bewust na te denken over de zorg en behandeling bij bijvoorbeeld een ernstige ziekte.Eigen regie is niet hetzelfde als zelfredzaamheid
Zelfredzaamheid is een begrip uit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Het is ook een term uit de ouderenzorg en thuiszorg. Daarbij gaat het om de vraag of iemand in staat is om eenvoudige dagelijkse handelingen te verrichten, zoals jezelf wassen of sociale contacten onderhouden.Uitgangspunt van de Wmo is dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen. Gemeenten bieden mensen die het niet meer op eigen kracht redden ondersteuning. Bijvoorbeeld om de mantelzorger tijdelijk te ontlasten. Zelfredzaamheid gaat erom of iemand voor zichzelf kan zorgen, met hulp uit het eigen netwerk. Een centraal uitgangspunt van eigen regie is dat iemand zelf meebepaalt hoe het leven eruitziet. Eigen regie gaat veel meer over de eigen invloed op de zorg.
Het verschil tussen eigen regie en zelfmanagement
Zelfmanagement draait om de vraag in hoeverre iemand met een (chronische) ziekte een goed leven heeft. De directe zorg die een patiënt ontvangt is beperkt qua tijd en omvang. Het grootste deel van wat iemand nodig heeft om het leven weer in eigen hand te krijgen, moet degene zelf invullen. De ene persoon is daar beter in dan de andere. Voor de een is het glas halfvol, waarbij vooral wordt gedacht in mogelijkheden. Iemand anders voelt zich in dezelfde situatie juist erg afhankelijk.Het beginpunt van zelfmanagement is het gesprek met de patiënt. Vragen hoe het met iemand gaat. Nagaan wat iemand belangrijk vindt en welke hulp iemand nodig heeft voor een gezondere leefstijl. Dat kan bijvoorbeeld in de vorm van een gecombineerde leefstijlinterventie (GLI) of ondersteuning voor 55-plussers vanuit gemeenten om meer te bewegen.
Slimme en digitale hulpmiddelen vergroten autonomie
Slimme en/of digitale hulpmiddelen kunnen helpen om de autonomie over het eigen leven te vergroten. Denk aan het meten van zelfwaarden, bijvoorbeeld bij diabetes of COPD, waardoor iemand meer grip krijgt op de chronische ziekte. Coöperatie VGZ verzamelt good practices die zelfmanagement en eigen regie bij patiënten stimuleren.
