Door de vergrijzing en de krapte op de arbeidsmarkt staat de toegang tot zorg onder druk. Als we willen dat ook in de toekomst iedereen goede zorg kan krijgen, moet de zorg anders worden georganiseerd. Dat kan met passende zorg. Die laat zorgprofessional en patiënt samen beslissen over de best passende behandeling. Passende zorg richt zich vooral ook op gezondheid en zelfredzaamheid, zodat mensen zoveel mogelijk het leven kunnen leiden dat bij hen past. Het uitgangspunt achter passende zorg is dat keuzes gemaakt worden die aansluiten bij de behoeften van mensen.

Passende zorg is breder dan de (gezondheids)zorg

Om ervoor te zorgen dat iedereen ook in de toekomst goede zorg kan krijgen, dan moet de zorg veranderen. Daarom hebben Zorginstituut Nederland en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) het advies ‘Samenwerken aan passende zorg: de toekomst is nú’ opgesteld. Hierin staat wat nodig is om te zorgen dat de zorg betaalbaar blijft, bereikbaar voor iedereen en van goede kwaliteit. Het advies is een vervolg op het rapport ‘De Juiste Zorg op de Juiste Plek’.

Maatschappelijke problemen

Passende zorg gaat niet alleen over de toekomst van de zorg. Het gaat ook om het verkleinen van de gezondheidsverschillen, meer werkplezier voor zorgprofessionals en een gezonde samenleving. Maatschappelijke problemen zoals woningnood, schulden en eenzaamheid hebben invloed op iemands gezondheid en moet je ook aanpakken. Dit vraagt om een goede samenwerking tussen zorgaanbieders, gemeenten, jeugdzorg, scholen en andere publieke of maatschappelijke organisaties.

De noodzaak van passende zorg

De zorg staat onder druk. Er is schaarste aan mensen, middelen en geld. Als de trend zich op de huidige manier voortzet, bestaat het risico dat straks een derde van de zorgvragers niet meer de zorg kan krijgen die nodig is. Zeker met de huidige en toekomstige vergrijzing. Een op de zes mensen in Nederland werkt nu al in de zorg. Als we niets doen, hebben we straks een op de vier mensen nodig in de zorg, terwijl die nu bij wijze van spreken voor de klas staan of bij de politie werken. 

Personeelstekort

De noodzaak voor passende zorg zit om te beginnen in de enorme krapte op de arbeidsmarkt die alleen nog maar zal toenemen. Dat merken we in het onderwijs, bij de politie én in de zorg. Zo zijn er nu al mensen die geen huisarts hebben. Hetzelfde probleem speelt rondom verpleegkundigen en verzorgenden. Een tekort aan artsen en zorgpersoneel is geen denkbeeldig toekomstbeeld, maar is nu al aan de orde.

Stijgende zorgkosten

Een ander probleem vormen de stijgende zorgkosten. Er komen steeds meer dure medicijnen en behandelingen bij, waardoor de zorgpremies stijgen en iedereen meer moet betalen. Dat leidt tot de vraag: welke zorg voegt weinig tot geen waarde toe, of kunnen we anders leveren? Welke behandelingen zijn echt noodzakelijk? Welke behandelingen kunnen we voorkomen door te investeren in gezondheid? Daarnaast wil de zorgsector verduurzamen. De doelen zijn vastgelegd in de Green Deal Duurzame Zorg 3.0. De zorg is nu verantwoordelijk voor 7% van de Nederlandse CO₂-uitstoot.

Toegankelijke zorg

Keuzes zijn nodig om de zorg betaalbaar en voor iedereen toegankelijk te houden. Dat doe je met vragen als:

• Is de zorg bewezen effectief?
• Is de zorg doelmatig?
• Kan de zorg anders worden ingezet? Bijvoorbeeld digitaal of met slimme hulpmiddelen?
• Is er een alternatief? Bijvoorbeeld via informele zorg, of samenwerking met welzijnsorganisaties?

Kijk kritisch naar medische behandelingen

Zorgprofessionals laten ons zien dat sommige handelingen die dagelijkse praktijk zijn, niet effectief (meer) zijn. Een goed voorbeeld zijn de zogenoemde ‘beter niet doen’-lijsten die academische ziekenhuizen en verpleegkundigen hebben gepubliceerd om niet-passende zorg terug te dringen. 

• Een voorbeeld is een onderzoek van Zorginstituut Nederland naar het plaatsen van inwendige defibrillatoren (icd). Bij 1 op de 5 patiënten is een icd overbodig en zijn andere behandelmethodes effectiever. Het onderzoek is aanleiding voor een nieuwe richtlijn.
• Een tweede voorbeeld is de behandeling van mannen met prostaatkanker. 4 op de 10 patiënten hebben de laatste 3 maanden een intensieve behandeling die de levensduur niet verlengt. Als je de keuze biedt tussen intensief behandelen of niet behandelen met behoud van meer levenskwaliteit, zullen veel patiënten voor niet behandelen kiezen.

Maak onderbouwde keuzes door Samen Beslissen

Op het moment dat je samen beslist met de patiënt, kan dat op basis van een goed gesprek tussen arts en patiënt leiden tot andere keuzes. Het voeren van het eerlijke, goede gesprek is niet altijd eenvoudig. Wat zijn de consequenties van de behandeling? Zijn de risico’s en nadelen bekend bij de patiënt

Maak werken in de zorg aantrekkelijker

Vanaf 2023 trekt het kabinet jaarlijks 500 miljoen euro uit voor meer werkplezier in de zorg. Dat geld wordt bijvoorbeeld ingezet voor betere stagebegeleiding, minder zware werkroosters en meer inspraak voor zorgmedewerkers. Op deze manier moet werken in de zorg aantrekkelijker worden.

Zo kunnen we de zorg op de juiste manier afstemmen op de behoeften van de mensen en de zorg toegankelijker en efficiënter maken.